Türkiye’de öğrenciler hedefe kilitli: Merak ve kararlılıkta OECD lideri
İLKE Vakfı Eğitim Siyasetleri Araştırma Merkezi (EPAM) tarafından yayımlanan Eğitim İzleme Raporu 2024, Türkiye’deki öğrencilerin ferdi motivasyon alanında sergilediği güçlü tarafları ortaya koydu. Kararlılık ve kendine inanç alanında OECD ülkeleri ortasında birinci sırada yer alan Türkiye, merak hissinde ikinci, azim endeksinde ise üçüncü oldu. Öğrencilerin hayal gücü ve maceraperestlik skorları da OECD ortalamasının üzerinde ölçüldü.
Raporda bu bulguların, Türk öğrencilerin öğrenmeye açıklık, maksada bağlılık ve ferdi gelişim potansiyelinin yüksek olduğunu gösterdiği vurgulandı. EPAM Yöneticisi Doç. Dr. Ayhan Öz, konuyla ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:
“Öğrencilerimizde yüksek bir kişisel motivasyon gözlemliyoruz. Fakat bu potansiyelin muvaffakiyete dönüşebilmesi için okul ortamının da destekleyici olması gerekiyor. Eğitim siyasetleri artık yalnızca bilgi transferine değil, duygusal istikrara ve toplumsal bağa da odaklanmalı.”
Aidiyet duygusu geriliyor, toplumsal zorbalık yükseliyor
Raporda dikkat çeken bir öteki başlık ise öğrencilerin okula aidiyet hissindeki gerileme oldu. PISA 2022 datalarına nazaran Türkiye, aidiyet endeksinde 42 ülke ortasında 41. sırada yer aldı. Öğrencilerin okula duygusal bağ kurmakta zorlandığı, bu durumun bilhassa pandemi sonrası devirde belirginleştiği belirtildi.
Ayrıca, öğrenciler ortasındaki zorbalık biçimi de değişiyor. Fizikî zorbalık tipleri azalırken, dışlanma ve alay edilme üzere ruhsal zorbalık çeşitlerinde artış gözlemlendi. Raporda bu durumun, okul ikliminde toplumsal güvenlik hissinin zayıfladığına işaret ettiği belirtildi.
Bununla birlikte, öğrencilerin hislerle baş etme marifetleri de zayıf düzeyde. Türkiye, his denetiminde 32 ülke ortasında 28. sırada, gerilime dayanıklılıkta ise 30 ülke ortasında 16. sırada yer aldı.
Öğretmenlikte iş var: En süratli istihdam özel eğitimde
Eğitim İzleme Raporu 2024’te mezun istihdamına dair datalar de dikkat çekiyor. TÜİK verilerine göre, eğitim fakültesi mezunları ortasında en süratli iş bulanlar özel eğitim öğretmenleri oldu. Ortalama 4,2 ayda iş bulan bu kümesi, İngilizce öğretmenliği (7,7 ay) ve DKAB öğretmenliği (8,8 ay) takip etti.
Kayıtlı istihdam oranlarında da özel eğitim öğretmenliği %96,2 ile tepede yer alıyor. Sınıf öğretmenliği (%90,9) ve elektrik öğretmenliği (%92,8) üzere alanlar da yüksek oranlara sahip. Buna karşılık toplumsal bilgiler, biyoloji ve Fransızca öğretmenliği mezunlarında bu oran %65’in altına kadar düşüyor.
Doç. Dr. Ayhan Öz, bu tabloyu şu sözlerle değerlendirdi:
“Eğitim fakültesi mezunlarının iş bulma dataları bize arz-talep istikrarının bozulduğu birtakım alanları da işaret ediyor. Siyaset yapıcıların, hem öğretmen yetiştirme sürecini hem de istihdam planlamasını bu bilgiler ışığında tekrar gözden geçirmesi gerekiyor.”
Eğitime yatırım hızlandı: Bütçede rekor artış
Eğitim İzleme Raporu 2024, sadece öğrenci başarılarıyla değil, kamunun eğitime ayırdığı kaynaklardaki artışla da dikkat çekiyor. Rapora nazaran, 2024 yılı prestijiyle eğitime ayrılan toplam bütçe 1,6 trilyon TL’yi aştı. Bu fiyat, 2023’e nazaran nominal olarak %150’den fazla bir artışı ifade ediyor.
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) bütçesi 1,09 trilyon TL’ye ulaşırken, YÖK ve üniversitelere ayrılan kaynaklar %157, ÖSYM bütçesi ise %203 artış gösterdi. Bu artışlarla birlikte eğitimin merkezi idare bütçesindeki hissesi da yükseldi; MEB bütçesinin GSYH’ye oranı 2023’te %1,64 iken 2024’te %2,65’e çıktı.
Raporda, bu artışın sırf finansal değil, stratejik manada da değerli olduğu belirtiliyor. Bilhassa yükseköğretime yapılan yatırımların altyapı, akademik takım ve Ar-Ge alanlarına yönlendirilmesi, eğitim kalitesini direkt etkileyen bir dönüşüm olarak bedellendiriliyor. Üniversitelere 2024’te yalnızca yatırım bütçesi olarak 35,5 milyar TL kaynak aktarıldı.
EPAM, bu gelişmeleri Türkiye’nin eğitimde “nicelikten niteliğe geçiş” sürecinin bir göstergesi olarak yorumluyor. Eğitim siyasetlerinin yalnızca öğrenci performansına değil, eğitim ortamlarının güçlendirilmesine ve öğretim altyapısının kalitesine odaklanması gerektiği vurgulanıyor.
